عقل در حکمت مشاء

خبرگزاری مهر - گروه دین و اندیشه : مولف در این کتاب به شرح آراء ارسطو درباره نفس و اشرف قوای آن یعنی عقل پرداخته است و سیر آراء‌ مشائیان پس از ارسطو، از جمله فیلسوفان مسلمان دربارة‌ این موضوع بررسی کرده است. 

نویسنده در واقع این کتاب را بدان قصد تألیف کرده که مقدمه‌ای بر ترجمه او از رسالة در باب نفس ارسطو باشد و زمینة درک و فهم آن را میسر کند.

کتاب از چهار بخش تشکیل شده که عبارتند از: شرح آرای ارسطو راجع به نفس و عقل، مجملی از سیر عقاید مشائین بعد از ارسطو راجع به نفس و عقل، نفس و عقل در مذهب ابن سینا و مقایسه آراء او با عقاید ارسطو، تحقیق در تعلیقات ابن سینا بر کتاب درباره نفس ارسطو. 

در بخشی از مقدمه کتاب آمده است: مسأله عقل از اهمّ مسائل در تاریخ فلسفة اروپایی و اسلامی است و طرح آن تقریباً در همة اعصار مقارن با ذکری از ارسطوست. به قول نویسندگان از همان دم که در یونان ارسطو را عقل حوزة درس افلاطون نامیدند گویی نام این حکیم با نام عقل الفت گرفت و این الفت در ممّر ادوار همچنان استوار ماند. با توجه به اینکه از حکما هیچکس نمی‌توان یافت که قصد معرفت عقل را نکرده یا لااقل بحث و فحص خود را در سایر مطالب کما بیش بدین مطلب مرتبط ندیده باشد.

باید گفت که تبعیّت از ارسطو در این طریق یا طرح مطلب به شیوة او یا ادّعای حلّ مشکلات و رفع مبهمات اقوال او یا قیام به معارضه با مفاد عقاید او، به تصریح یا به تلویح، از اوصاف همة کتب حکمت و دفاتر معرفت بوده است.. چون این مقدمه پرداخته شد به نظر رسید که تناسب آن با کتاب ارسطو از لحاظ اجمال و تفصیل از میان رفته است و اگر مقدمه‌ای بر آن کتاب باشد از قبیل فرع مزید بر اصل خواهد بود.

از این رو بخشی از آن را که در ذکر عقاید اسلاف ارسطو بود به صورت مقدمه‌ای بر کتاب او آورد و باقی مطالب را در چهار بخش به صورت کتاب مستقل تنظیم کرد و برای انتشار آماده ساخت و نام آن را عقل در حکمت مشاء از ارسطو تا ابن‌سینا گذاشت. این کتاب نقایصی بسیار دارد که جزئی از آن را برخی از استادان که فرصت یافته‌اند که قبل از انتشار نظری به اوراق آن بیفکنند باز گفته‌اند و مابقی را بعد از اینکه انتشار یافت فضلایی که عنایت به مطالعة آن یابند باز می‌گویند تا در طبع دوم کتاب با توجه بدین ملاحظات تجدید نظر در مطالب آن شود.

 اما چون به اغلب احتمال این کتاب چندان متاع مرغوبی نخواهد بود که انتشار آن تکرار پذیرد لازم دید که در این مقدمه به بعضی از نقایصی که این استادان در طی مطالعة نسخة مخلوطة آن یافته‌ و گفته‌اند اشاره شود تا اگر فرصت تغییر مطالب بر طبق این اصلاحات به‌دست نیاید لااقل این فوائد فوت نشود و یک‌سره از میان نرود.